Ten krótki artykuł ma na celu zaprosić nas, po pierwsze do refleksji, bo moim zdaniem czego nam dziś brakuje, to zatrzymania się i pochylenia się na tym co jest. Po drugie chce zaprosić do poznania i pochylenia się nad teorią, która może choć trochę otworzy nam oczy a która sama niejako wszelkie teorie i opowieści, które człowiek konstruuje obala.
Słowo terapia sugeruje, że coś z narodem jest nie tak, znowu słowo naród sugeruje, że istnieje wspólnota ludzi. Do tych sugestii mam szereg pytań, no bo kto i dlaczego pozwala sobie twierdzić, że z narodem jest coś nie tak i wymaga on terapii? Jaka wizja, marzenie, cel, opowieść stoi za postulatem zastosowania terapii? I w jakim stopniu rzeczywiście istnieje wspólnota ludzi? Co nas łączy? W jakim stopniu chcemy poddać terapii pojedyncze osoby a na ile opowieści, które uważamy, że nas łączą?
Teoria do której chce was zaprosić, a która propagowana jest przez jej twórczynię Susan Cook- Greuter, harvardzką uczoną i badaczkę, sugeruje, że nasze ego, umysł to gawędziarz, który uwielbia snuć opowieści i konstruować teorie. By poczuć się bezpieczne, nieśmiertelne, ważne, nasze ego, nasz umysł konstruuje opowieści, nadaje znaczenie naszemu doświadczeniu, konstruuje mapy, które jednak dalekie są od rzeczywistości. Mamy w rezultacie iluzoryczne poczucie rozumienia, poznania i kontroli.
Susan Cook – Greuter wyróżnia 9 etapów, 9 kolejnych opowieści, sposobów definiowania co jest realne i ważne w naszym świecie. Te opowieści, sposoby ukazują zwiększające się poziomy indywidualizacji i integracji. Niestety kompleksowe, złożone rozumowanie do którego zapraszają wszelkie szkoły rozwojowe i który stanowi aspekt późniejszych etapów nadawania znaczeń, nie jest wystarczające, aby stać się dojrzałym człowiekiem. To co Susan nazywa dojrzałością to oprócz mądrości, współczucia i przenikliwości, to świadomość uwarunkowania językowego. Dojrzała osoba akceptuje swoją śmiertelność i świadomie uczestniczy w procesie wzrostu i upadku.
Wracając do refleksji i pytań. Może poznając bliżej te kolejne opowieści u Susan, rozpoznamy tę opowieść, którą chcemy poddać terapii? A może zgłębiając teorię ego rozwoju stwierdzimy, że tak naprawdę nie terapii potrzebujemy a poszerzonej, pogłębionej opowieści z kolejnego etapu, zachowując z naszej, obecnej opowieści to co użyteczne? Bo Susan często podkreśla w swoich opracowaniach, że każdy etap jest ważny a kolejny integruje i przekracza te poprzednie. A może przybliżając teorię ego – rozwoju znajdziemy wśród nas osoby, które pozwolą nam z dystansem traktować siebie, swojego ego i jego opowieści i teorie i ich wyznaczymy na naszych przywódców?
W 1960 roku Jane Loevinger jako pierwsza zauważyła wzór układających się kolejnych etapów opowieści, jakie ludzie snuli o sobie i świecie, analizując odpowiedzi w prowadzonych testach badawczych. Susan Cook – Greuter to kontynuatorka empirycznych badań i twórczyni poszerzonej teorii ego – rozwoju. Susan Cook –Greuter dostarczyła kolejną solidną ( 360. 000) porcję „ dowodów” i to pozwoliło jej zasugerować logiczną podstawę dla poszerzających się perspektyw i rozbudować sekwencje etapów rozwoju na wyższych poziomach, niż tych zaproponowanych przez Loevinger.
Susan Cook – Greuter dzieli swoją mapę ego rozwoju, nadawania znaczeń na dwie części. Pierwsza połowa prezentuje rozwój człowieka od etapu nieświadomej jedności w momencie narodzin do etapu w pełni odseparowanej, unikalnej, ugruntowanej identyfikacji siebie ( Self – determining 4).
Pomiędzy znajduje się etap oportunizmu Self – Centric 2/3 , skoncentrowanego na natychmiastowych korzyściach i ochronie siebie, dalej etap konformizmu Group Centric 3 a z nim rozpoznanie korzyści płynących z przestrzegania norm i zasad tradycyjnych społeczności, dalej etap Skill – Centric ¾ rozpoznania swojej odrębności w ekspertyzie, specjalności, wiedzy, umiejętnościach, otwarcia się na przynależność do innych grup, poza tymi tradycyjnymi. Etap Self – determining 4 to w pełni odrębna, z jasnymi granicami, unikalna jednostka, która w ramach powszechnie przyjętych konwencji wybiera i konstruuje swoje JA. Ta połowa mapy ego rozwoju to etap tzw. rozwoju konwencjonalnego, wspieranego, uwarunkowanego przez społeczeństwo, to etap wzrastającej wiedzy i niezależności, odrębności.
Etap Self – Determining 4 to w nowoczesnym świecie ideał dorosłego, na tym etapie ludzie mają jasny obraz tego kim są, co chcą, jak osiągnąć swoje cele , włączając w to wizję i plan co zrobić, żeby świat był lepszym miejscem. Polegają na racjonalnych analizach i technologiach. Mają nadzieję i ufają, że ludzie potrafią wymyślić rozwiązanie dla wszystkich problemów, jeśli nie teraz, to na pewno w przyszłości. Choć osoby na tym etapie rozpoznają już swoje niektóre schematy zachowań, preferencje, cechy czy przekonania, nie są w stanie w pełni rozpoznać ich historycznego, geograficznego, kulturalnego i językowego uwarunkowania.Warto w tym miejscu zadać sobie pytanie w jakim stopniu z tego właśnie etapu chcemy naprawić, uleczyć, poddać naród terapii?
Druga połowa mapy ego – rozwoju Susan rozpoczyna etap Self – Inquiring 4/5 a jest to przełomowy etap, na którym ludzie odkrywają, że są uwarunkowani społecznie z podanym zestawem wierzeń, co jest rzeczywiste i ważne. To pierwszy etap rozwoju, na którym osoba może przyjąć perspektywę w odniesieniu do własnych założeń i akulturacji, to etap na, którym zaczynamy zdawać sobie sprawę, że świat jest bardziej dziwny i nieprzewidywalny, niż nam się wcześniej wydawało. Jest to też etap wielkiej niepewności w odpowiedzi na pytanie kim jesteśmy, wykraczając poza warunkowane społecznie i kulturowo odpowiedzi. Jednocześnie otwiera się przez ludźmi otwarta droga, która stwarza poczucie wolności i nieskrępowanej ekspresji.
Racjonalna analiza wsparta dostępem do intuicji, kreatywności i innych źródeł wew. i zew. daje na kolejnym etapie Self – Actualizing 5 mocną podstawę do poczucia mocy i pewności siebie. Osoby na tym etapie już dobrze rozumieją zależność ludzi i systemów, włączając w to rozpoznanie, że to środowisko nas kształtuje a my kształtujemy środowisko. Wielka wiedza o kondycji ludzkiej, o sobie i świecie jaki i poczucie mocy, pewności i duma, może być tak naprawdę przeszkodą na tym etapie rozwoju. Dopiero kolejny etap Construct- Aware 5/6 zaczyna rozumieć cały proces nadawania znaczeń i formowania się identyfikacji z obrazami siebie, teoriami, definicjami. Wraz z etapem 5/6 wyłania się radykalnie nowa perspektywa, jest to etap rozpoznania i widzenia przez pryzmat ludzkiej tęsknoty za pełnią i znaczeniem. Teorie z tego poziomu są widziane jako to, czym są: próbą, naszego ego, stworzenia porządku, pewności i przewidywalności.
To wielka zdolność Construct Aware zobaczyć wysiłki ego do ochrony iluzji wiedzy. Zanurzeni w języku, ludzie wszędzie uczestniczą w mieszaniu i myleniu dyskursywnej wiedzy z rozumieniem. Trzeba odwagi, aby przyznać, że wszyscy jesteśmy skłonni do oszukiwania się na miriady sposobów dotyczących naszych osiągnięć, także w zakresie rozwoju i osiągnięć duchowych. To wymaga wielkiej wytrwałości, aby wierzyć w wartość po prostu bycia żywym i nie pobadać w rozpacz w obliczu fundamentalnych wątpliwości dotyczących wiedzy i zrozumienia.
Podsumowując mapę ego rozwoju Susan mogę powiedzieć, że dojrzała integracja jako istoty ludzkiej pociąga za sobą zdolność zauważania działania naszego ego. Jednocześnie możemy doświadczyć prostej i dziecięcej radości z bycia żywym. Możemy rozkoszować się zmysłami i naszym wewnętrznym światem – z chwili na chwilę, a także doceniać życie i zmagania ludzkości.
Z jednej strony to naturalne i normalne, że chcemy czuć, że jesteśmy tutaj dla wyższego celu, że nasze życie oznacza coś więcej poza prostym istnieniem! Z drugiej strony czy nie jest w jakimś stopniu szaleństwem życzyć sobie, aby doświadczenie było inne niż jest? I z tym pytaniem zostawiam temat terapii narodowej, który często pojawia się w mediach 🙂
Elżbieta Rogalewicz
Na podstawie prac, wykładów Susan Cook – Greuter, Źródło zdjęcia; http://integralleadershipreview.com/14985-14985/
Elżbieta Rogalewicz 