Artykuł z okazji „ Dni Uczenia się Dorosłych”
„ Z wiekiem nasza skóra staje się coraz bardziej cienka i przeźroczysta. Zdrowy rozwój przez kolejne etapy „ego rozwoju” skutkuje coraz cieńszą i coraz bardziej przeźroczystą strukturą mentalną ( obrazy, obiekty / relacje z obiektami z przeszłości). Stajemy się bardziej otwarci na rzeczywistość, na to co jest, nieprzysłonięte obrazami z przeszłości.” Elżbieta Rogalewicz
Egzamin dojrzałości, dowód osobisty, praca, własna rodzina, głos w wyborach to markery informujące nas, że jesteśmy już dorośli. Zdobycie tych wszystkich wyznaczników dorosłości to na pewno wielki sukces na drodze naszego rozwoju, ale na zdobyciu ich nasz rozwój się nie kończy. Dalej rozwijamy się w kierunku większej dojrzałości i mądrości. Tę dojrzałość proszę rozumieć, jako stawanie się coraz bardziej sobą. A po wiedzy, wraz z dojrzałością, przychodzi mądrość.
Wyznaczniki społeczne dorosłości trochę nas oszukują, mówią nam, że droga naszego rozwoju już się skończyła. Jednocześnie nie ma dostępnych społecznie wzorców „ tego jak się rozwijamy”, co za nami a co przed nami. A moim zdaniem zdrowe społeczeństwo to społeczeństwo ludzi w procesie konsolidacji, integrowania i przekraczania kolejnych etapów rozwoju. Dorośli potrzebują mapy, wzorca rozwoju, w którym mogliby się przejrzeć i zaplanować ewentualne działania rozwojowe. I ja z taką mapą w tym artykule chce was zapoznać – mapą” ego rozwoju”, stworzoną przez Susan Cook- Greuter, naukowca z Harvardu.
Zacznę od wyjaśnienia czym jest „ ego”.
Na początku człowiek rodzi się bez poczucia odrębności, granic „ ja”. Na tym etapie jesteśmy naszymi impulsami, fizycznymi potrzebami, emocjami. Z czasem w kontakcie, w relacji ze środowiskiem, ważnymi obiektami – rodzicami, zaczyna tworzyć się nasze „ ego”.
Ego to centralny konstrukt, kreator opowieści o nas samych, o świecie i co ważne o naszej tożsamości. Można powiedzieć też, że ego to organizujący proces, który zbiera treści z różnych aspektów życia i z tego tworzy opowieści. Opowieści zmieniają się, gdy w procesie rozwoju stajemy się bardziej świadomi, dojrzali, gdy więcej dostrzegamy, z szerszej i wyższej perspektywy. Nadajemy wtedy inne znaczenie i sens życiu i doświadczeniu. W procesie dojrzałości ego zmienia się też opowieść o nas, kim jesteśmy i z czym się identyfikujemy. A wraz z rozwojem poszerzamy obszar świata, z którym się identyfikujemy. Stajemy się bardziej tolerancyjni, szanujemy unikalności innych, cenimy różnorodność i bogactwo życia.
Jest 9 etapów ego dojrzałości, 9 etapów opowieści o sobie i świecie ( mapa etapów powyżej na zdjęciu). Zazwyczaj, rutynowo operujemy z jednego etapu ego rozwoju, to takie nasze centrum grawitacji, jednak mam też dostęp do innych etapów. Mamy po prostu swoją preferowaną opowieść o sobie i o świecie, najlepszą perspektywę używaną w codziennych warunkach, często też wspieraną społecznie. Ciekawe jest też to, że w przypadku stresu lub społecznej presji możemy się cofnąć na trajektorii ego rozwoju. Nie ma lepszych i gorszych etapów, nie ma wyższych i niższych etapów, każdy z nas potrzebuje przejść, skonsolidować, zintegrować i przekroczyć każdy etap ego rozwoju. Zdrowy rozwój ego to proces zbliżający nas do bycia coraz bardziej sobą, swoją esencją, tak jak na początku rozwoju mocna struktura ego, konstrukt wspierany społecznie z jasnymi granicami jest ważny, później ulega on rozpuszczaniu, by ujawnić naszą istotę.
Prościej mogę powiedzieć, że z jednostki społecznej stajemy się autonomiczną osobą z jasnymi granicami a później częścią procesu życia, otwarci na to co jest, co się zadziewa, bez zasłony w postaci obrazów z przeszłości, które organizują, ale i przysłaniają rzeczywistość.
Jakie są kolejne etapy „ego rozwoju” ? Najprościej jest zobaczyć, że każdy etap naszego „ego rozwoju” koncentruje się wokół pewnych determinantów! Inaczej na każdym etapie coś nas determinuje, określa. I tak na początku jest własny interes, ochrona siebie, zdrowy egoizm, życie bez zasad, ale i odwaga i łapanie okazji. Na początku rozwoju nasze ego jest słabe. Z czasem w centrum naszej uwagi pojawia się grupa i jej zasady, normy, prawa i wartości. Grupa daje nam tożsamość, wsparcie, ego się wzmacnia. Dalej poznajemy siebie, stajemy się ekspertami w jakieś dziedzinie, już nie tylko grupa nas określa, ale i to co wiemy. Dalej coraz mocniejsze ego zaczyna się uniezależniać, budować własny kompas zasad i wartości, stawiać jasne granice.
Do tego momentu proces rozwoju ego jest wspierany społecznie i kulturowo. Druga połowa mapy rozwoju dojrzałości i mądrości nie jest już wspierana społecznie, jest to droga indywidualna. Ten konstrukt, który zbudowaliśmy w pierwszej połowie zaczynamy kwestionować i powoli rozpuszczać. Zaczyna się proces odkrywania naszej esencji, tego kim w istocie jesteśmy. Bliżej siebie, bliżej ludzi i bliżej rzeczywistości, tego co jest.
Cały proces ego rozwoju jest naturalny, jest immanentną cechą każdego z nas. Procesu nie można wymuszać, można jedynie facylitować, wspierać. Dostępna społecznie mapa naszego rozwoju z pewnością ułatwi i wesprze nasz rozwój, w kierunku większej dojrzałości i mądrości, której świat dziś potrzebuje.
Elżbieta Rogalewicz
Elżbieta Rogalewicz 